Masallar hakkında bilgi

[poseidon87]

Masallar hakkında bilgi
Bütün dünya folklorunda önemli bir yer tutan masal türü, Kırım Tatar halk edebiyatında da çok eski dönemlerde yaratılmış ve geniş bir alana yayılmış kabul edilir. Kırım Tatar folklorunun en zengin türüdür.Masalları toplama ve neşretme çalışmaları, XIX. asrın ikinci yarısında başlar. Bu konuda "Kırım Tatar Masalları ve Efsaneleri" isimli derleme eserin söz başında S. D. Kotsibinskiy, "Masal metinlerini az çok bir sistemle ilk defa toplamaya çalışan şahıs, "Kırım'ın Universal Tasviri" isimli eserin yazarı V. H. Kondaraki'dir." Hacimce büyük olan bu eserin 1875 yılında çıkan on üç cildi, Kırım ile ilgilidir. Eserin son cildi olan 13. cildi, Kırım'ın etnografik yapısı ile ilgilidir ve bu ciltte folklorun diğer türleri yanında on bir tane masal teksti de yer almaktadır. Kondraki sekiz yıl sonra neşrettiği "Kırım'ın Yüz Yıllık Hatırası" isimli derleme eserine daha başka tekstler de koyar. Meşhur şarkiyatçı V.V. Radlof'un 1896 yılında çıkardığı "Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatı Numuneleri" isimli kitabının yedinci cildi Kırım yarımadasının folkloru ile ilgilidir. Radlof bu kıymetli eserinde on dört köyden topladığı ondan fazla masal tekstlerini neşretmiştir.Bu eserlerin haricinde, gazete ve dergilerde masalların tekstleri bulunmaktadır. Fakat bu masalların çoğu düzeltilmiş ve bu masalları anlatan masalcılar ile ilgili bilgi verilmemiştir.Ekim inkılâbından sonra Kırım tatar masalları daha ilmî metodlarla toplanmaya ve neşredilmeye başlamıştır.1936 yılında Ömer İpçi tarafından derlenen masallar düzenlenerek neşredilmiştir.21 Bu eserin söz başını da Ömer İpçi "Kırım Masalları" başlığı altında kendi yazmıştır. Bu yazıda eserde yer alan masalların sınıflandırılması ve tahlili yapılmış, ancak daha sonraki folklorşinaslar bu sınıflandırmaya itibar etmemişlerdir.1936-41 senelerinde Rus ve Kırım Tatar dilinde masalların toplandığı bazı eserler neşredildi.22 Bunların ilmî bakımdan en kıymetli olanı 1936-37 senelerinde Rusça ve Tatarca "Tatar Masalları ve Efsaneleri"23 isimli kitap ve 1941 senesi "Masallar" 24 isimli eserin birinci cildidir. Sadece bu kitapta yüze yakın masal yer almıştır.Kırım Tatar masallarının yer aldığı bir eser de 1959 yılında yazar ve şairlerden R. Tınçerov, Y. Bolat, K. Camânâklı tarafından neşredilmiştir. Bu esere 44 masal alınmıştır. Fakat masalların çoğu düzeltilmiştir.Masalda folklorun diğer türlerinden ayrılan kendine has özellikleri vardır. Masallarda halkın düşünceleri, gelecekle ilgili hayalleri, inançları tasvir edilmektedir. Halk hayalinde göklere yükselen saraylar kurar, bu saraylarda kendi içinden çıkan batırlar kırk gün kırk gece düğün yapıp mutlu olurlar. Bununla birlikte halk da mutludur, çünkü o batır halkın sıkıntısını hisseden, onun menfaati için mücadele eden yiğittir. Masallarda yaşanan hadiseler ilginç hale getirilir, arttırılır. Halkın hayalleri fantaziye döner, halkın hayatında olmayan hadiseler tılsımlı şekillere sokulur ve baş kahramana yaşatılır. Elbette bu yüzden masallardaki uydurma oldukça güçlüdür.İnsanın enteresan özelliklerinden biri, farz etmeyi, fantaziyi, uydurmayı yaratabilmesidir.25 Fakat halkın bu kabiliyeti, yaşanan hadiselerden çok ayrılmayıp, onunla sıkı bir bağa sahip olmasıdır. Masalcılar vak'aları göz önünde tutar ve hayatın gerçeklerine dayanarak icad eder. Masallarda uydurma ne kadar güçlü olursa olsun, her zaman hayatın gerçekleri de kendini gösterir.Halk masallarında insanların zor hayatları, geçirdikleri eziyetli günler, güzel bir hayatla ilgili düşünceleri26, güzel ve nazik arzuları, doğdukları topraklara vatanlarına olan sevgileri ve bunların neticesinde hayata içtimaî siyasî tarzdan bakışları işlenir. Bu eserlerde an'anevî masal perdesi altında halkın zulmedenlere, istismarcılara, bakışı anlatılır.27 Masallar asırlar boyunca halkın hayatını gözler önüne seren eserlerdir. Devrin her döneminde masallar üstlerine düşen rolü yüklenmişlerdir. İptidaî dönemlerde yaratılan masalların çoğu tabiatta olan vakalarla ilgili olarak, halkın hayatında ilginç görünen vakalar üstünde kurulmuştur. Masallarda yaşanan her vaka halkın nokta-i nazarından tasvir edilir, bununla onun dünyaya bakışı belirlenir. . "Masallarda aptal, ahmak kahramanın her zaman mirza, bay veya mollaları yenmesi tesadüfi olmasa gerek.28 Hangi devirde yaratılmış olursa olsun, masallar halkın zulmedenleri cezalandırma arzularından kaynaklanmıştır. Kırımtatar masallarında maneviyatı sağlam bir halkın keskin zekâsı, espri gücü, sevimliliği görülür.29 Kırım şehirlerinde ve köylerinde sınıf mücadeleleri başlayınca bu durum folklor eserlerine de sirayet eder.30Masalların sınıflandırılmasını XIX. asrın meşhur folklorcusu A. N. Afanasyev şu şekilde yapmıştır. Hayvanlar hakkında masallar, tılsımlı masalar, tarihî masallar ve latifeler. Görüldüğü gibi latifeleri de masallar arasına almıştır.Sovyet folklorcusu E. V. Pomerantseva ise şu şekilde gruplandırır: Hayvanlar hakkında masallar, tılsımlı masallar, avantür ve hayat masalları.Ömer İpçi 1936 yılında yazdığı "Kırım Tatar Masalları"31 isimli makalesinde, masalları hayvanların hayatından alınan masallar, tılsımlı masallar, satirik (hiciv), tarihi masallar şeklinde sınıflandırmıştır.Kırım tatar Sovyet masalşnaslarından S. D. Kotsübinski'nin "Kırım Tatar Masalları"32 ve K. Camânâklı'nın "Kırım Tatar Masalları"33 başlıklı makaleleri söz başı olarak yazılmış oldukça önemli makalelerdir. Kırım tatar masallarını ilmî yönüyle incelemişlerdir. Ancak bu çalışmalar da günümüz için yeterli değildir.