TOPRAKKALE’NİN TARİHİ

[poseidon87]

TOPRAKKALE’NİN TARİHİ

Kale ilkçağlarda Çukurova’yı Suriye’ye bağlayan Amanos / Demirkapı geçidini kontrol altında tutmak amacıyla inşa edilmiştir. Ceyhan Osmaniye Dörtyol ayrımına ve güneyindeki geçide hakim 75 metre yüksekliğindeki bir kayalığın ve buna eklenen yığma bir tepenin üzerindedir.
Girişin batı yönündeki kayalığın üzerinde bulunması önceleri bu kayalık alanda sınırlı olduğunu düşündürtmektedir. Doğu ve kuzey yönlerinin toprak dolgu olmazı ise, bu kısımların daha sonraki dönemlerde inşa edilmiş olduğunu ve kalenin bu yığma tepeden almış olabileceğini akla getirmektedir.Kalenin ilk konumlandığı batı yakasındaki kayalıkta daha önceki dönemlere ait yerleşme izleri bulunmuyor ise, kaleyi MÖ 2000’li yıllara Hitit dönemine ait olarak görebiliriz. Bu durumda inşa gerekçesi güneyden gelecek Asur akınları olmalıdır.
Kalenin içinde bulunduğu Doğu Klikya bölgesinin tarihçesi daha sonraki dönemlerde şöyle gelişmiştir.
MÖ VIII. yy sonu - Asurlular
MÖ VII. yy sonu - Medler
MÖ 333 - Makedonya Krallığı
MÖ 312 - Selevkaslar
MÖ 83 - Ermeni Krallığı
MÖ 64 - Roma İmparatorluğu
MS 750 - Abbasiler
MS 963 - Bizanslılar
MS 1095 - Selçuklular
MS 1097 - 1. Haçlı Orduları
MS XII. yy başı - Ermeni Beyliği
MS 1220 - Selçuklular
MS 1243 - Moğollar
MS 1275 - Memlükler
MS 1337 - Oğuz Türkleri Üçok Kolu
MS 1352 - Ramazanoğulları Beyliği
MS 1375 - Üçok Kolu Kınık Boyu
MS 1516 - Osmanlı İmparatorluğu
14 Oğuz boyundan biri ve Anadolu’dakilerin en önemlisi Kınık Boyu, Selçuklu hanedanını çıkartmıştır. Anadolu’nun ve özellikle Çukurova’nın fethinde önemli rol oynamıştır. XV. yy başlarında Çukurova’da batıda Ceyhan, Doğuda Osmaniye, kuzeyde Ceyhan ırmağı, güneyde alçak bir dağ silsilesinin çevirdiği ovada yerleşmişlerdir. Bu yöre XIX. yy sonuna kadar Kınık kazası olarak adlandırılmıştır.
Kaza merkezi ise, o dönemde Kınık kalesi olarak anılan Toprakkale ve batı bitişiğinde bulunan Kınık kasabasıdır. Bu kasabanın yeri ve dolayısıyla kalenin gerçek adı Prof. Dr. Faruk Sümer’in 1660’ların başlarında Osmanlı tarihi defterinde yaptığı incelemeler ve bölgede yaptığı araştırmalar sonucu saptanmıştır. Sümer bu saptamasının gerekçesini Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinin aşağıdaki bölümünde bulmuştur.
“Evsaf kal’a-i Kınık: ... sene tarihinde Ramazanlı, Ermeni padişahları elinden kabza-yi teshire alup karibul ahd zulüm ve teaddi sebebi ile halkı perişan olup kal!a hali ve muattal kalmıştır. Amma hala üstad mühendis destinde çıkmıştır ve bir bina_yı zibadır ve şekli mütedevverdir. Lakin yukarı çıkub ne cirimde idüğü malumum değildir. Aynı ubur idub yine şarka bir saat gidüp, efsaf-ı kkala-i çanakçı....” (seyahatnama, İstanbul 1935, s.342)
Evliya Çelebi bu yöreden 1670’lerin sonlarında geçmiş, Kınık kalesinin “zulüm ve teaddi” ile boşaltıldığını belirtmiştir. Dolayısıyla bu yerleşmeye adını veren Kınık boyunun burada XV. yy başından XVII. yy başındaki isyanlar dönemine kadar yaklaşık 200 yıl barındığı ortaya çıkmıştır.
1519 yılında yapılan bir tahrire göre Kınık kasabası ve kazasında Ermeni azınlık bulunmamaktadır.
1522 yılında kınık kasabasında Yunus Dede (15 evli, 2 bekar) ve Hamece oğlu Selman (139 evli, 3 bekar) adlı iki mahalle bulunmaktadır.
1547 yılında Kınık kasabasında 5 mahalle vardır: Yunus dede (21), Selman (77), Cami (108), Dursunlu (63), bayram Fakih (15)
XVI. yy da Kınık kazasına bağlı köy ve ekinlik sayısı 75’tir.
Kalede yapılan ön araştırmada şu özellikler saptanmıştır.
Kalenin etrafında savunma hendeği bulunmamaktadır. Güney ve güneydoğu yönünde ikinci bir surla tahkim edilmiştir. Surlar ve 14 adet burç, bazalt taşından örülmüştür. Batı yakasındaki düzlükteki yerleşme mevcuttur. (Kınık kasabası) ile kale arasında inşa edilmiş merdivenli bir geçidin kalıntıları bulunmaktadır.