PRİ REĞİS

[poseidon87]

PRİ REĞİS
1929 yılında bir grup tarihçi ceylan derisi üzerine çizilmiş olan hayret verici bir harita buldu. Araştırmalar bu haritanın ünlü Türk denizcisi Piri Reis tarafından 1513 yılında çizilmiş olduğunu gösterdi. Basarili bir denizci olarak dünya tarihine geçen Piri Reis, haritacılığa tutkundu. Bu ünlü Türk amirali harita üzerindeki bir seri notta, bilgileri M.Ö 4.y'a kadar dayanan birçok haritadan toparladigini söylüyordu.
Piri Reis'in haritasi Afrika'nin bati sahillerini, Güney Amerika'nin dogu sahillerini ve Antartika'nin kuzey sahillerini gösteriyordu. Antartika'nin kuzey sahilleri son derece detayli bir biçimde çizilmisti. En hayret verici olan ise Piri Reis'in bu kita kesfedilmeden 300 sene önce nasil bu kadar düzgün bir harita çizdigiydi. Harita buna ek olarak buz altinda kalan sahilleri de gösteriyordu. Jeolojik bilgiler Quenn Maud topraklarinin buzla kaplanmadan önceki son halinin ancak M.Ö 4000 tarihinde görülebildigi yönünde.
Bu buzsuz zamanin ne zaman basladigi konusunda ise hala süpheler var. Kimileri bundan 15000 ile 11000 sene önce bu dönemin basladigini iddia ediyor. Peki, Antartika'nin haritasini bundan 6000 sene önce ilk kim çizdi? Hangi bilinmeyen uygarlik bu teknolojiye sahipti ve böyle bir haritayi çizme ihtiyacini niye duydu? Geleneksel tarihe göre ilk bilindik uygarlik Ortadogu'da M.Ö 3000 civarlarinda kuruldu. Bunu binyil sonra Indus vadisi ve Çin'de kurulan uygarliklar izledi. Bu bilgilere göre bu uygarliklardan hiçbiri bu teknolojilere sahip degildi. Buraya kim M.Ö 4000 yilinda gelip bugün ancak modern teknolijilerle gerçeklestirilebilen bu haritayi çizebildi?
Ortaçag'da "portolani" adi verilen bilindik denizcilik rotalari elden ele dolasmaktaydi. Bunlar genelgeçer denizcilik rotalarinin haritalariydi. Sahil kiyilarini, limanlari, bogazlari ve koylari gösteriyordu. Bu haritalarin çogu Akdeniz ve Ege denizleri üzerinde yogunlasmisti. Ama bazi bilinmeyen topraklar üzerine haritalar oldugu da söyleniyordu ve bazi denizciler bu haritalar hakkindaki bilgilerini sir gibi sakliyorlardi. Colombus'nun da bu haritalardan birini bilen nadir denizcilerden biri oldugu saniliyor.
Piri Reis, XV inci yüzyilin sonunda ünlü denizcilerinden Kemal Reis'in kardesinin ogludur. Piri Reis'in en son resmî görevi, Kizil Deniz ve Umman Denizi donanmalarinin amiralligi olmustur. Piri Reis, bu haritanin yani sira Akdenizle o zamanlar Akdeniz kiyilarinda bulunan kent ve ülkeleri anlatan ve denizcilige, gemicilige dair önemli bilgilere yer veren "Bahriye" bir kitaba imza atmistir. Piri Reis, haritasini 1513 yilinda Gelibolu'da tamamladigi; ve bu tarihten dört yil sonra, yani 1517'de, Sultan I. Selim'e, Misir'da bulundugu siralarda bizzat takdim ettigi söylenir.
Piri Reis, bugün kendi adiyla anilan haritayi çizmek için bir çok farkli kaynak kullandi. Bunlari yolculuklari sirasinda toparlamisti. Ayrica haritanin üzerine çalismalarini gösteren birçok not düsmüstü. Özgün ölçüleme ve kartografiden sorumlu olmadigini söylüyordu. Piri Reis, büyük bir denizci olarak birçok haritadaki nadide bilgiyi derlemeyi basarmisti. Piri Reis kaynak olarak kullandigi bazi haritalarin çagdasi gemiciler tarafindan çizildigini söylerken bazilarinin M.Ö 4.yy'a hatta daha eskilere dayandigini söylüyordu.
Piri Reis büyük ihtimalle bir zamanlar Iskenderiye Kütüphanesinde yer alan haritalardan birine rastgelmisti. Iskenderiye Kütüphanesi antik çaglarin en bilindik kütüphanelerindendi. Kütüphane yakilip yok edilince koleksiyonundaki kimi dökümanlarin kopyalari ve bazi özgün deniz haritalari aralarinda Istanbul'un da oldugu baska ögrenim merkezlerine ulasmisti. 1204 yilinda IV. Haçli Seferi sirasinda Venedikliler Istanbul'a girdikten sonra bu haritalar Avrupali denizciler arasinda dolasmaya basladi.
Piri Reis haritasi, 1929 yilinda Topkapi Sarayi'nin kadîm eserler müzesi haline getirildigi siralarda, Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem Bey tarafindan bulundu. Halil Ethem Bey bu haritayi, o zamanlar Istanbul'da misafir bulunan Alman müstesriklerinden Prof. Kahle ile birlikte tetkik etti ve Prof. Kahle bu tetkiklerin neticesini 1931 senesi Eylülünde Layden'de in'ikat eden XVIII inci Müstesrikler Kongresi'ne bildirdi. 1953 yilinda bir Türk denizcisi, Piri Reis haritasini incelenmek üzere ABD'ye gönderdi. Haritayi degerlendirmek için kollari sivayan bas mühendis M. I. Walters antik haritalar uzmani Arlington H. Mallery'i yardima çagirdi. Uzun bir arastirmadan sonra Mallery kullanilmis olan izdüsüm yöntemini kesfetti. Haritanin dogrulugunu görmek için Piri Reis'in haritasini bir kürenin üzerine nakletti. Harita tamamiyle dogruydu. Mallery böyle bir harita çizmenin tek yolunun havadan ölçüleme yapmak oldugu görüsüne vardi. Peki kim 6000 sene önce yerküreyi haritalamak için bir uçak kullanmis olabilir?
Diger taraftan, koordinatlarin belirlenmesindeki kesinlik bu haritayi çizmek için küresel trigonometri kullanmak gerektigini gösteriyor. Bu yöntemin 18. yy'in ortalarina kadar bilinmedigi varsayiliyor. Piri Reis'in haritasi üzerinde çalisan uzmanlar çesitli antik haritalar koleksiyonlarini Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Richard Strachan'a gönderdiler. Uzmanlar bu haritalarin çizilmesi için gerekli olan matematik seviyesini bilmek istiyordu. Strachan 1965 yilinda onlara bu seviyenin çok yüksek olmasi gerektigi cevabini verdi. Aslinda bu tür haritalar çizmek için haritacilarin küresel geometri, dünyanin egriligi, yansitma metodlari bilmeleri gerekiyor. Bu da çok üst düzeyde matematik bilgisine sahip olmak anlamina geliyor