Kaplıca Nedir

[poseidon87]

Hazırlayan: Bursa Sağlık Müdürlüğü Gıda ve Çevre Kontrol Şubesi
Mineralize termal suların ve bunlara ait çamurların, banyo, içme, solunum yolu ile kullanılması, ayrıca iklim kürü,
fizik tedavi, rehabilitasyon, mekanoterapi, beden eğitimi, masaj, psikoterapi, diyet vb. yan tedavilerle birleştirilmesi
ile oluşturulan kür uygulamalarının uzman hekim denetiminde yapıldığı sağlık tesislerine kaplıca denilmektedir.
Madensuyunun yer yüzüne çıktığı kaynağa kaynarca, madensularından yararlanmak üzere kaynarcaların
çevresinde kurulan tesislere de genel olarak kaplıca ya da ılıca denmektedir. Kaplıca sularından banyo ve içme
kürleriyle yaralanılmaktadır. İçme kürü olarak yararlanılan kaplıcalara içmece de denilmektedir.
Kaplıca teriminin kökeni kaynarcanın üzerine hamam yapılması nedeniyle türetilen "kaplı ılıca" terimidir.
Tarihçe ve Sınıflandırma
En eski kaplıcalar İ.Ö.500 yıllarına kadar ulaşmaktadır. Hipokrat (460-370) romatizmal hastalıkların ve sarılığın
tedavisi amacı ile kaplıca ve içmeceleri önermiştir.Belçika'nın Roma denetiminde olan doğu bölümündeki kaplıcaları ile ünlü bir kent olan "Spa" değişik dillerdekaplıcanın karşılığı olarak kullanılagelmiştir. Roma hamamlarında kaplıca sularından yararlanılması kapalı kaplıcabinalarının yaygınlaşmasını sağlamıştır. Çok eski çağlardan beri Anadolu'da kaplıca sularındanyararlanılmaktadır. İ.Ö. 800 yıllarında kaplıcalar İngiltere'de tedavi amacıyla kullanılmıştır. Değişik özelliktekihamam ve kaplıcalar özellikle Türkiye, Finlandiya, Almanya, İspanya, Mısır ve Japonya'da yaygınlaşmıştır.
Günümüzde de kaplıcalar sağlık ve turistik amaçlı olarak yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Kaplıca suları bileşimlerine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:
1. Bikarbonatlı sular 2. Sülfatlı sular 3. Kükürtlü sular 4. Tuzlu sular 5. Karbondioksitli sular6. Arsenikli sular ,
7. İyotlu sular 8. Demirli sular 9. Karışık sular 10. Radonlu sular11. Tuzlalar12. Florlu sular 13. Akratotermal sular 14. Akratopegal sular15. Kalsiyumlu sular 16. Magnezyumlu sular 17. Sodyumlu sular
Sağlıklı kaplıca; suyunda hastalık yapıcı mikroorganizmalar olmayan, saydam maden suyu kaynağına sahip,
uygun çevre koşullarının sağlandığı yerlerdir. Kaplıcaların hastalık ve enfeksiyon riski taşımayacak fiziksel
altyapıya sahip olması gerekir. Gerek suda gerekse kaplıca ortamında hoşa gitmeyen koku olmamalıdır.
Kaplıca Suyu SanitasyonuGenel olarak kaplıcalardaki sanitasyon eksikliğine bağlı etki üçe ayrılarak incelenir:
1. İnsanların yol açtığı kirlilik;
Kaplıcalara değişik yaşta, değişik sağlık düzeyinde ve hijyen standardında kişiler girmektedir. Buralardan
yararlanan kişiler, çoğu küçük olan yüzme havuzlarının kirliliğini arttırıcı etki yapabilmektedir. Vücut salgıları, idrar,
ter ve yağ, deri, boğaz ve fekal kaynaklı bakteriler, vücut yağları, kozmetikler; ter, idrar, kir, yiyecek, tükrük ve açık
enfeksiyonlardan kaynaklanan amonyaklı ve nitrojenli maddeler söz konusu kirliliği yaratan etmenlerdendir.
Kaplıca sularının, sıcak, türbulanslı, havalandırma oranı yüksek oluşu nedeniyle mikroorganizmaların üremesini
kolaylaştırıcı özelliği bulunmaktadır. Hastalık yapıcı organizmalar özellikle kaplıca suyunun sıcaklık derecesine
göre üreyebilir, göz, kulak, deri enfeksiyonları ve gastroenterite neden olabilir. Sudaki bazı minerallerin
yüksekliğine bağlı olarak deri döküntüleri ve konjoktivit görülebilir. Bunların yanı sıra lejyoner hastalığı riski de
bulunmaktadır. Bu nedenlerden dolayı kaplıca sularının dezenfeksiyonu zorunludur. Bazı ülkelerde kaplıca
suları ile ilgili olarak yapılan düzenlemelerde dezenfeksiyon zorunlu kılınmıştır.
2. Çevresel etmenler;Kaplıca suyunun fiziksel ve kimyasal bileşimi, su yosunları ve mantarlar, kimyasal reaksiyonlara bağlı olarakoluşan gazlar, hava ve su kalitesi ve kirliliği, nem, güneş ışığı ve buharlaşma gibi etmenler kaplıcaların sanitasyondüzeyini etkileyen faktörler arasında sayılabilir.
3. Tasarım, yapım ve işletmeye bağlı etmenler;Kaplıcadan yararlanma yükü, yararlananların döngüsü, dilüsyon, hidrolik özellikleri, kullanılan yapı malzemeleri,kimyasal koşullandırıcıların tipi, dezenfektanlar, kullanılan kimyasalların dozu, flokülanlar, süzme etkinliği,numune alma sıklığı ve izleme etkinliği, değerlendirme ve müdahale sistemi kaplıcaların sanitasyon düzeyinietkileyen faktörler arasındadır. Bir çok ülkede kaplıca sularının süzülmesi, arıtımı, kimyasal koşullandırılmasıylailgili standartlar ve yasal düzenlemeler bulunmaktadır.
Kaplıcalarda Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
• Eleman sayısının tesisin büyüklüğü ve sunulan hizmetin boyutuyla orantılı olası gerekir.
• Sağlık uygulamasına öncelik verilen tüm kaplıcaların sağlıkla ilgili her türlü uygulamaları, bu alanda
yetişmiş sağlık personelinin denetiminde olmalıdır. Eğitim görmemiş personelin bu uygulamaları yapması
engellenmelidir.
• Kaplıcalarda kullanılan her türlü havlu, peştamal gibi malzemeler klorla dezenfekte edilmeli, kaynar suda
yıkanmalı, tersinden ve düz ütülenmelidir.
• Kaplıca havuzlarının ve özellikle yüzülebilir büyüklükteki havuzların boşaltma ve drenaj güvenliği
sağlanmalıdır. Her türlü emici boru sisteminin ağzında güvenlik ızgaraları bulunmalıdır.
• Kaplıca sularına girmeden önce tüketicilerin banyo yapması veya duş alması sağlanmalıdır.
• Kaplıca tesisatına ek bağlantılar ve onarımlar kaplıca tesisatının teknik planları göz önüne alınarak yetkili
uzman kişilerce yapılmalıdır.
• Kaplıca sularında flokülasyon, filtrasyon dezenfeksiyon aşamalarının ve kimyasal dengenin hatalı
uygulanması sonucu meydana gelebilecek bulanıklık derin olmayan havuzlarda bile boğulma riskini
arttırabilir.Bu amaçla kullanılan kaplıca biriminde kurtarma ve boğulmaya müdahale konusunda ilkyardım
eğitimi almış elemanlar bulunmalıdır.
• Kaplıcalarda tuvalet birimleri, fiziki alt yapısı, sayısı, kullanıcı kişi sayısına göre standartlara uygun
olmalıdır.